Biografie van Barbara Wenzel
- Nr.TitelTekst
- 13063
Apocalyps
1e rondeAan Sjoerd L. , accountant
Je bent uit een geslacht waar lachen was verboden,
de God der wrake in de nacht Zijn ronde ging,
soms was het Judas die er zich uit spijt verhing
bezield was men van zonde en schuld, de joden
de joden hadden Hem gekruisigd en daarom was
misschien het dorp zo ongastvrij en zondags in de kerk
zo gruw ’lijk onwelluidend de trage zang naar ‘t zwerk
en stak men zich de dag des Heren in zak en as.
Wees niet bevreesd, Sjoerd, want de wereld zal toch vergaan,
de God der wrake is dood, boete en schuld zijn lang ontwaard,
we zijn als ’t hijgend hert nog steeds der jacht ontkomen.
Niet zie je, Sjoerd, hoe een andere god is opgestaan,
nog angstaanjagender en zo zielsvreemd van aard :
op tijd en ruimte weegt een grimmig omen.
- 23064
Avondrood
1e rondeZe dragen tekenen van veel geleefde jaren
tot karikaturen van zichzelf vervormd,
te denken dat ze jonge mensen waren,
dat ze de wereld eens hebben bestormd,
ze ondernemers waren voetballers taxichauffeurs
ambtenaren schoenmakers drogisten
wetenschappers slagers organisten
truckers dominees belastinginspecteurs
ze geliefden, minnaars zijn geweest en
charmeurs en overspeligen, kroegtijgers
dansers op bruiloften en feesten
gehelmde bouwvakkers op steigers.
Nu een gelaten kudde van geronnen wijsheid
gaan ze hun stille weg naar een genadig vergeten
een veilig engelenverblijf buiten de tijd,
straks zijn het nog maar namen die wij van hen weten.
- 33065
Bij de dood van Konstantin Zjernenko
1e ronde
U was een leider bij de gratie van de leiders,
van allen was u de geringste naar het schijnt,
maar even aards en vierkant ,bruusk omlijnd,
een simpele wereldleider ,een stramme strijder
voor loze dromen van gerechtigheid.
Een beer, die, traag zich heffend, aan de ketting danst
heeft zich achter uw onbewogenheid verschanst
en overziet en wacht en beidt zijn tijd.
U bleef de nors geluimde, kortzichtige Moezjiek
verzot op titels, rangen en vertoon,
vervuld van onverholen boerse achterdocht
stak u listig uw kameraden naar de kroon.
Nu sterft in ’t meedogenloze Kremlin nog
de nagalm weg van uw vergeefse retoriek.
Konstantin Zjernenko, secretaris-generaal van de communistische partij van de Sovjet-Unie van
13-2-’84 tot aan zijn dood 10-3-’85
- 43066
Dappere deserteur
1e rondeMijn kleinzoon, nauwelijks veertien, nam op een dag
op ’t Gare du Nord de trein naar Roosendaal,
achter hem week zijn stad, zijn taal,
de school, het vaderlijk gezag.
Nu, veilig bij mij in de tuin, beleeft hij
hoe een rukwind - de onweersbui vooruitgesneld -
de dodelijk vermoeide knotwilg velt,
de takkenlast topzwaar neerploffend in de wei.
Kijk, zegt hij, een symbool : wat in de wei ligt is
mijn vader, wat er nog staat ben ik, zo,
zegt hij, ben ik van mijn vader losgekomen.
Dan springt hij weer over de sloot het weiland in,
trapt ginds wat met de bal tussen de bomen,
jij, deserteurtje, je krijgt je toekomst niet cadeau.
- 53067
De begrafenis van Jaap
1e ronde't Leek wel de climax van een klein familiefeest
zoals we samenschoolden in de koffiekamer naast
de logge oude kerk, aanvankelijk wat verdwaasd,
verlegen met de toestand, wat aangedaan, maar 't meest
wat schutterig jegens elkaar en spiedend naar
't verval in de bijziende gezichten - waar elk voor zich
't eigen lot in zag bezegeld - raakten wij als licht
beschonken tot mededeelzaamheid en minzaam commentaar.
En' t beeld van Jaap, plechtig zoeven ter aard besteld
vertroebelde bij het lichtelijk vertederd memoreren
van wat gebeurde in voorbije jongensjaren.
Er leek een dwaze euforie in ons gevaren,
de grondtoon van een duister ritueel : 't bezweren
van dood en aanverwant hemels geweld.
- 63068
De Moeder
1e rondeZe had twee monsters gebaard denkt ze
maar waren ze geen cherubijnen in het begin
zich verwonderend wiegelend in de warmte van
een hangende tuin van Babylon
hun verwondering waren ze allengs ontgroeid
en wie niet verwonderd kan zijn blijft wel
met beide voeten in de aarde staan en wat later
ontfermde zich de stad metropool moederstad
over hun luidkeelse behoeften
soms komen ze
met harde ogen stemmen alom in het beschimmelde huis
breken de vliezen van hun ongenoegen
uit in homerisch gelach
met vileine oneliners afgewisseld.
Buiten ligt sneeuw.
Ze staat met gezwollen voeten
voor het fornuis te dromen
van vrijheid, de moeder
- 73069
De notenkraker
Top 1000Die zondagmorgen volgde ons
een vreemde vogel over
de heuvelrug,
boven ons in het zomerlover
was het alsof hij naar ons riep,
een landschapsvreemde roep,
die je nadenkend stil deed staan
in ’t rulle karrespoor.
Hij volgde ons zodra we verder gingen
en dan,bij iedere kruising,
was er die vogel weer,
een vogel zonder lied
maar met de schorre stem
van een heel oude man,
een stem die waarschuwde,
aandrong, beval, vermaande,
wat wilde hij van ons, die vreemdeling
uit de oer stilte van noordelijke bergmassieven ?
- Ik weet het nu : met zijn luidruchtig volgen gaf
de vreemdeling een teken, dat van de dood,
jouw dood, die op die zondagochtend
al onderweg moet zijn geweest -.
Hij hield zich schuil in het gebladerte,
wij zagen een ogenblik tussen het volle groen
zijn kleed, bruin, dicht bezaaid met lichte tranen.
Zodra wij in de lanen liepen
van de verveelde zondagsvilla’s
leek hij verdwenen in het niets,
de zondagochtend vouwde ons
in zijn ordentelijke staatsie.
Notenkraker (nucifraga): kraaiachtige, komt voor in Oeral, Siberië,Himalaya, & .
- 83071
De organist
1e rondeDe organist daarboven
moet een beminnelijk mens
een mooie grote man zijn
wiens gewijde handen
een zacht klagen
lacrimoso
te toveren weten uit
de pijpen
fugato omspelen ze
het orgelpunt
de donkerbruine bas
en doen
sonore klanken
daverend aanzwellen en
juichend in de ruimte
van gotiek en licht
cantabile
o, rust mijn hart
vanmorgen heb ik
gelijkvloers
de organist ontmoet
een kleine corpulente vrouw
wanstaltig haast
haar ogen
van een merkaardig
hemelsblauw. - 93073
Eric
1e rondeHij groet de nieuwe dag die losbreekt in de stad,
de schooltas op zijn rug groeit aan tot een gigant
van glimmend staal die hij, grommend, met vaste hand
bestuurt tot waar op het trottoir een glanzend blad
hem lokt, een bonte vogelveer en dan
- hij hoort mijn vrouwenpraat, mijn domme vragen niet -
schiet hij snel per raket omhoog naar een verschiet
zo vreemd en ver dat ik hem niet meer volgen kan.
Maar soms loopt hij te rillen in de kille morgen ;
'ben je een auto, een métro of een gewone trein ?'
maar hij blijft zwijgen zo kwetsbaar nu, zo klein.
Ook kleine jongens hebben soms hun grote zorgen.
'Ik? Ik ben niks ', zegt hij onwillig en wat stug,
de schooltas weegt heel zwaar nu op zijn smalle rug.
- 103074
Felix
1e rondeMijn rode kater springt bij volle maan
het dakraam uit en even later
met stille tijgertred
onder het koele licht van de serene nacht
verdwijnt hij tussen
de onwezenlijke architectuur
van strak omlijnde schaduwen
een schimmenwereld tegemoet
waar ik geen weet van heb.
Maar als hij thuiskomt in de morgen
bedelt hij vleiend om zijn brokken
en vlucht de trap op - held op sokken
als ver weg op de boerderij
de hond blaft om een bagatel -
en tuimelt in het dons van oude dromen
van donkere graanschuren en gouden tempels.
Het lijkt alsof hij glimlacht in zijn slaap.
- 113077
Ipso facto
1e rondeVreemd, dacht ik, dat in de mise-en-scène
van mijn herinneringen
nauwelijks mensen zich bewegen, zelfs geen kind
maar huizen, landschappen, rivieren, dieren, dingen,
het zilverig bewegen van wilgen in de wind.
Als ik al menselijks oproep in mijn herinneren
zijn ‘t feiten, namen, geen gezichten, geen
details van een geliefd of een gevreesd gelaat.
Lijd ik misschien aan misantropie, autisme,
antropofobie of zoiets eigentijds
'Geen anomalie is het', sprak Gerrit Jan O. Zielstra,
hoogleraar klinische psychologie van
de universiteit van G.
Vanaf zijn glazen toren liet hij
zijn hooggeleerde bijziende blik
wat hulpeloos dwalen over
het grootse panorama
van stad en ommeland
'Geen pathologie', sprak hij,
'’t is de essentie van je bestaan :
de alleenheid van ieder mens'.
- 12718
Koorts
1e ronde
Die nacht keek ik in
de tunnel van
de donkere geschiedenis
van mensen en ver weg
was er een dwaallicht
’t richtte zich onvast
naar waar ik lag
een oog dacht ik
een soort van oog
maar niet zo een
dat maar wat staart
wat rond peddelt
in troebel vocht
maar één dat zag
dat wilde zien
wilde omvatten
en nu het naderbij kwam
kreeg het iets zachts
zoals dat van een man
verliefd bij kaarslicht
nu zag ik
dat het uw lampje was
het olielampje van de Krim
het vond me feilloos
tussen de rijen
was ik niet ook op ’t slagveld
gisteren eergisteren eerder
mijn beide handen zijn
weggeschoten
jaartallen drijven
in mijn droomzieke ogen
de veldslagen van
meneer van Dendermonde
mijn benen zijn fantomen
de poes springt op mijn schouder
hallo duivelse springpoes
wakker worden
geen kat hier te bekennen maar
u verbond mijn stompen
nachtzuster
verdwijnt in de nacht van
de pijn van de mensen
het voelt zachter zuster
helend denk ik
in vrije val
tuimelend
in vergetelheid
- 13719
Le Nôtre
1e rondeIn het park van St. Germain- en - Laye
'Pas de problèmes ', zei de plombier, 'Madame,
gaat u toch wandelen in het park, het is zo’n zachte
zo’n mooie voorjaarsdag'. De cherubijnen lachten
toen ik op weg naar ’t park door de arcaden kwam.
Daar speelde de Dauphin, verliefde vorsten wezen
geliefden : dáár in de ochtendnevel, ligt Parijs,
meandert door de heuvels, smal en parelgrijs
de Seine en ‘t was een dag als deze
zo’n lichte dag dat warm en stil de heuvel lag
te slapen nog en tastend naar het pad hij zag
- lucide ogenblik - zijn schepping scherp en klaar.
Nu, door alleeën, langs de gazons met conisch groen,
beelden, sierlijke bloemenvazen, bomen van toen,
'ici', roept een meneer, 'souffle le vent de l’Histoire'.
André le Nôtre (1613-1700)
Franse tuin - en landschapsarchitect
van Lodewijk XIV
- 14720
Meneer d. B.
1e rondeHij luisterde altijd naar iets als je hem sprak
alsof het fijn-vertakte leven in zijn inerte lijf
serene melodieën voortbracht, motetten,
madrigalen, fuga’s,
alsof het van heel ver kwam en buiten ons bereik.
Als we hem opzochten een enkele keer
- een schaaltje aardbeien uit eigen tuin -
een zandig duin beklommen
bespeelde de zuid-westen-wind
eolusharpen
blies in de schoorstenen van het verweerde huis,
de orgelpijpen van zijn herfst.
De postbode heeft hem die donderdag gevonden,
hij deed niet open en het bleef zo stil,
met wijd-open ogen lag hij, luisterend naar iets
ver buiten ons bereik,
een rat had zijn gezicht geschonden.
- 15721
Midlife Crisis
1e rondeWaarom hebt u een warme zomer lang
mij in de waan gelaten van een vaag geluk ?
ik daag u hierbij uit, o god en ben niet bang
het wangedrocht te zien dat ongetwijfeld
mij toe zal grijnzen als ik in uw spiegel zie.
De lome stilte van een serene zomerdag,
onder de oude beuk de maaltijd samen ;
heb dank voor de illusies, god, die ik vermag
te blijven koesteren steeds weer ondanks uw streken
die erop zijn gericht mij langzaamaan te breken.
Waarom spreken mijn kinderen mijn taal niet meer
en is in de diaspora een koekoeksjong geboren ?
wat, god der wrake, is het volgend zeer
dat u me toedenkt ? Welja, in mijn schoot
schrompelt mijn oöphoron onder uw botte toorn.
Terwijl adolescenten badend in de beek
hun krachten samenballen en elkaar bespringen
wordt, heer, in dorre eenzaamheid mijn lijf zo week
en leeg en één voor één ontvallen mij mijn tanden
en zwellen hatelijk de aderen op mijn handen.
Heer der heerscharen, u op uw lemen voet
u obsoleet tiran, erbarmen vraag ik niet
ik vraag alleen waarvóór ik eigenlijk boet
en zo ontluisterd ben, verweduwd en vergeten :
ik was’ t toch niet die van uw appel heb gegeten ?
- 16722
Mijn Haan
Top 1000Mordechai mijn haan
als een gedecoreerde generaal
de borst geheven
de kam bloedrood in top
de ogen bars met machtsvertoon
kraait driftig naar de maan
die langzaam aan verblekend
zich uit de voeten maakt
want in het oosten trekt het licht
van parelmoer tot roze
van violet tot vuur
onstuitbaar op.
Dit alles regelt Mordechai mijn haan,
hij is niet lief, niet eens heel sympathiek
maar een wakkere en harde werker,
altijd vroeg uit de veren.
- 17723
Mijn leraar Frans
1e rondeStel, dat ik ooit met mijn leraar frans getrouwd was
wat ik toen heimelijk en zo hardnekkig wilde,
hij kwam uit Lage Zwaluwe
daar lagen in de luwte
dacht ik de schaduwrijkste tuinen met
prielen van Verlaine
ayant poussé la porte étroite qui chancelle
je me suis promené dans le petit jardin
waar ik me wandelen zag, zag wandelen hand in hand
met hem, aanbeden leraar frans.
Zondag zag ik hem weer met vrouw en kind
ouder, maar toch dezelfde,
verdwenen was mijn dwaze fascinatie en
beschaamd vroeg ik mij af
hoe ik ooit zo dom geweest kon zijn
en ik zei dag meneer
- 18725
Mijn zusje en het Vers
1e rondeZe opent wijd de vensters naar de voorjaarsmorgen,
een vers bloeit uit de chaos van haar mijmerij
ze ziet de geiten rustig grazen in de wei
niet al te lang want ze moet zoveel zorgen.
Mijn borsten zijn als die het Hooglied heeft geprezen
peinst ze tevree en viermaal droeg mijn schoot
vier Haymonskinderen, verschrikkelijk nu en groot,
er welt een vers in haar om dit, om deze
verbijsterende mei, een melodie die minder
stem heeft dan zij wel had gewild, zoals daarginder
hoog op de nok de lijster welluidend en zo wakker
zijn passie fluit, háár vers is niet meer dan een zucht :
'een vers', zegt ze, - een vliegtuig scheurt de pure lucht -
'een vers rozijnenbrood neem ik straks bij de bakker'.
- 19726
Naar Stad
1e rondeGroningen 2010
Het daglicht van het noorden huivert
langs rood-stenige façades en keurige contouren
over de grenzeloze vlakte komt
de zilte smaak van zee
de ommelanden stormen binnen in
de stad met spannen paarden
vreugde en humor zijn hier blond, blauwogig
maar met opeengeklemde kaken
de huizen met laatdunkende Hanzegezichten
zien neer op waar de hovaardij ligt aangemeerd
Neptunus, Ceres en Minerva
staan in het trotse vaandel hier
men bezigt er een harde schaarse taal
het alibi voor ’t onbestemde onderhuidse.
De avond buigt zich nu over een nevelig land
waar dode Duitse dichters schuilgaan
'unruhig wandern wenn die Blätter treiben'
er weegt een vreemd donker verdriet op alle dingen
telkens als ik naar Stad geweest ben. - 20727
Ontmoeting op een dag in Mei
Top 1000Wat zie je er goed uit vandaag zei Loes uit Laren,
ik zag haar denken aan haar eigen naderend verval,
haar ogen gulzig zoeken overal
waar 't zich bij mij kon openbaren.
Ik zag haar peilen, bijna indiscreet
wat wel de bron mocht wezen van mijn welbevinden,
of ik mogelijk een nieuwe man beminde
en het weer regelmatig deed.
Het glaasje port onder de bottende platanen,
de pauwen op het ademloos gazon,
smalltalk die zich allengs verveeld ontspon,
de dodelijke ernst van stille zwanen.
Bij 't afscheid zoende ze me op beide wangen,
driemaal. Toen stapte ze weer in haar BMW.
Het onontsluierd raadsel nam ze naar Laren mee
tezamen met haar elk jaar ijdeler verlangen.
- 21728
Rouw om Willem
1e rondeHet huis is kil nu en in de laatste dagen
van de vermoeide zomer ligt de tuin
verslenst te sterven, de beuk staat glanzend bruin
zijn kroon nog in de bleke zon te dragen.
Waar is de cherubijn - le plâtre écaillé - gebleven
die zoveel jaren overvloed van bloemen droeg ?
de stille dag heeft aan zijn eigen pijn genoeg
en legt zijn broze schoonheid bloot en bloeit nog even.
Hier ging jij, Willem, langs vertrouwde paden
en toeft nog wat, een stille weemoed nog alleen,
de wingerd aan de schuur laat al wat droge
vergeelde bladeren los ; is dit genade :
herinnering te zijn ver weg ergens vervlogen?
Al wat ons kwelt : waarom ging je zo zachtjes heen ?
- 22730
Skinhead
1e rondeSoms ben ik bang voor je, Reinier, als je je hoofd
hebt kaal geschoren, je bent me bijna dan
een vreemdeling, verongelijkte jonge man,
een Simpson van de kracht van het aimabele beroofd.
Dan gromt de boosheid van je hele jongenswezen
vanuit een roofdierleger, waarvan de geur mij verontrust,
die van je weerstand, je verzet, je lome lust,
je onlust op 't substraat van honderd vrezen.
Waar is de prille muzikant gebleven,
de onbevangene, wie het kuise timbre van
de fluiten, het zingen van violen zo aan het hart lag ?
Een blonde knaap is uit een paradijs verdreven
en laat zijn arendsoog nu weiden als een man ;
onbuigzaam straks, een man van orde en gezag.
- 23729
Tijd
1e rondeTe denken dat op deze plek
- mijn zomerse terras - ooit
twee mammoetmannetjes
vochten om een mammoetvrouwtje
hoorde je het slaan van
slagtand op slagtand
ivoor op ivoor hoorde je
het monotone schallen van
een oer trompet
wegsterven over de ijzige vlakte.
Op een dag moet de wind
naar het zuiden gedraaid zijn
heel langzaam, onmerkbaar alsof
de tijd millennia stilstond
begon iets lichts zich te bewegen
over de starre vlakte
begon het aarzelend te dagen over
aarde, water, steppen, moerassen
begonnen grassen, varens, bomen
zich dieper te wortelen
hoger op te schieten naar een vreemd licht
van heel ver
stierven af, verbrokkelden
laag over laag
tot aan het nu :
mijn zomers terras
mijn weelderige tuin
mijn spinnende poes,
misschien vindt later
veel later
iemand op deze plek in aardlagen
de onderkaak van een katachtige en
drie roodbruine haren van
waarschijnlijk een antropoïde.
- 24731
Treinen
1e rondeAltijd weer is er dat rijm wanneer
ik het kleine station passeer,
triviaal, misplaatst dringt het zich op :
hier stopt de trein
van acht uur tien naar Berlijn
rijm dat niet rijmt
met die bronzen man
met het profiel
van een exotische vorst
niet met het kleine hoge station
architectuur negentienhonderd
te midden van weiden bereklauw
fluitenkruid zomergeboomte
de trein naar Berlijn,
erboven
vol vogels de zomerhemel
ver de metropool en zo dichtbij
vermeld uw naam uw geboortedatum
als die er überhaupt is
we houden u nauwlettend in de gaten
we zullen u weten te vinden
in het kille stenen hart
van het continent
geblakerde contouren
hoog in de kleurloze lucht
treinen - als de avond viel
vol heimwee van front tot front
of die van de wanhoop
Sonderzug
naar het onvoorstelbare
en hier - zo een stille zomerdag
stopte de trein
van acht uur tien naar Berlijn.
- 25733
Zernobyl 26-04-'86
1e rondeGewoon twee doden zo meldde de Pravda,
daarom bleef ook de zon maar glimlachen
achter de wolkensluiers, ruiste tegen de avond
meiregen milder dan die
de aarde ooit ervoer zo dachten wij,
het lauwe stromen heulde met
de trouweloze oostenwind
die eensklaps uit het zuiden was gaan waaien,
onder het mom van vruchtbaarheid
verspreidden ze het onzichtbare venijn
dat heimelijk stralend zich nu hechtte
aan alle stof, misschien in ’t eind
aan alle geest,
toch jubelde de lijster nog
vanaf zijn hoge post,
nestelden mezen in mijn brievenbus,
glibberde het hoog-benige veulen
weg uit het moederlijf en schoten
miljoenen goudgele eendagsbloemen
op tussen het gras van weilanden en bermen.
Na dertig jaar is deze waarheid ons gebleven :
twee is honderdduizenden geworden.
Doden. In loden kisten.
Menselijke monsters.
Misvormd gedierte.
Verstarde maanlandschappen
van menselijk afval, ruïnes overwoekerd
met aarde-vreemde gewassen en
verstikkend mos.
Soms kan de Waarheid zich
pijnlijk vergissen. - 26732
Zomer 2011
1e rondeVandaag draag ik de jurk
van Yves Saint Laurent,
de ridderspoor en ik
beiden in hemelsblauw.
Een waas van goud
trilt boven de tuinen,
op veranda’s en balkons
dommelen denkers en dichters
wachtend op een lucide inval.
De kater Felix loopt bedachtzaam,
loopt met kalme tijgertred
over vers-gemaaid gazon
genoeglijk zij aan zij met
een laconieke merel,
als dit geen hof van Eden is !
Nu ’t heeft geregend in de nacht
waait nog de zuidenwind de warmte aan,
hangen er nevelsluiers poldervreemd
gemengd met fijne korrels zand,
heeft zich een roestig-bruine film
over de dingen neergelegd,
dansen in zonnestralen
zandkorrels uit de Sahara.
Daarginds hebben de oasen deze lente
hun onschuld prijs gegeven
nu haat en wraak ten langen leste zich
hebben ontketen, mensen
onthutst in kelders schuilen, steden vallen,
krijgers stormlopen op schuldige paleizen.
Bangazi, Bani, Walid, Tripoli :
het is alsof mijn jurk van Yves Saint Laurent
niet meer zo stralend blauw is.
- Nr.TitelTekst
- 14697
De tuinman
1e rondeDe tuinman
Dat ik eens de tuinman heb bemind
compleet met boerse taal en simpele humor
wat telde was zijn aardse tred
zijn haardos en zijn forse schouders
en zijn profiel zo onbewogen als
dat van een jonge Griekse god.
De kleine kamer bij zijn ouders
het hertje van van Meegeren
oost west thuis best
het bruine pluche
het schemerige achterhuis
dat lichtelijk stonk naar menselijke excrementen
’t was allemaal doortrokken van magie
een genrestukje in liefelijke bruine tonen
’s nachts voelde ik zijn werkmanshanden
mijn schuldige verlangen strelen
Ik zag hem afwezig schuifelen aan
de arm van wie ik dacht
dat het zijn dochter wel zou wezen
op de begrafenis van Lucy van der Vaart
een zieke oude man
die in de verte van de populierenlaan
voorgoed verdween.
- 24699
De verhuizer
Top 1000De verhuizer
Gisteren vroeg de verhuizer,
- breedschouderige, blondharige zoon
van wakker volk - :
is er hier niet ergens
een gastarbeider voor dit klote-werkje ?
Een zwarte slaaf
zult u bedoelen
wou ik zeggen
maar ik zweeg bijtijds :
zijn handen waren kolenschoppen
en ironie zou niet aan hem besteed zijn,
bovendien bezat hij niet
de eruditie van
een Léopold Senghor,*
(The sure hands that pushed me
into solitude and hatred).
Hij zal derhalve nimmer weten
waarom het altijd oorlog is.
*Léopold Senghor, Senegalees dichter, filosoof, auteur en president van Senegal, (1906 – 2001)
- 34726
De vluchteling
1e rondeDe vluchteling
Op deze straathoek
heeft die Hongaar
mij toen zijn liefde verklaard
zijn onhandige handen een
gesloten boek
zijn ogen donkere
weeskinderen van
een gruwelijk geheim
putten in het bedenkelijke grauw
van zijn gezichtshuid
achter zijn vragend voorhoofd
de honden van
een satanisch verbond.
Ik speurde vergeefs naar iets
naar wat, misschien naar
een gouden schittering
in zijn ogen
naar vurige paarden
over de poesta
naar Zoltan Kódaly
psalmus hungaricus
vrouwenstemmen
klagende vocalisten.
Nu na al die jaren
moet hij dood zijn of
een oude man
achter de barricade
van zijn bitterheid.
Een straathoek dat is
twee straten samen
twee namen met of zonder
een mitrailleur
- 44704
Dementia senilis
Top 1000Dementia senilis
Mijn vader is een loom, dommelend kind;
De tijd die heelt en zich ontfermt, heeft hem
Woestijnen toegewezen en een stem
Die roepen kan, maar nergens weerklank vindt
Er drijven vlekken voor zijn fletse ogen,
Verlaten eilanden in zeeën van
Zijn lang vergane tijd van kind tot man,
Maar er zijn meisjes die zijn tranen drogen.
Wel geeft hij aanstoot als uit duizend vrezen
Een worgengel hem heftig overmant,
Een gloeiend teken in zijn lichaam brandt :
‘Arbeit macht frei’ staat op een poort te lezen.
Dan barst hij los in onwelluidend klagen,
Een schorre kreet om hulp in eindeloze
Monotonie herhaald en het is de boze,
De bittere taal niet van zijn goede dagen.
Mijn vader is tot een dorre plant verworden,
Steeds pijnlijker onthecht, broos en mismaakt
Lijkt het of niet of niemand hem meer raakt :
Een organisme van geringe orde.
Maar soms lijkt hij te dromen in de zon ;
Een eiland heeft dan vorm en kleur gekregen,
Vanuit het groen zijn vogels opgestegen,
Een jonge vrouw talmt lachend aan de bron.
Dan ploegt een boer de vette najaarsakker,
Met twaalf juk ossen ploegt hij zonder rust
Er liggen schepen voor de stille kust,
Een kleine jongen wordt verwonderd wakker.
Het veld van de reidans glanst van dauw,
Het land is rijk aan wijnstok en aan honing,
En als de avond valt is er een woning,
Kinderen, een maaltijd en een vrouw.
Dan kermt hij klaaglijk, hulpeloos en zacht,
Groteske vogel uit een wrede sage,
Weerloos ten prooi aan demonen en plagen
Ontsprongen aan oer-diepten van de nacht.
Maar meisjes glimlachen bedaard en wijs,
Het licht strijkt glanzend langs een blonde vlecht,
Vaardige handen leggen hem terecht :
Hij geeft zich aan nog dieper leegte prijs.
- 54707
Een tuinkabouter
1e rondeEen tuinkabouter
Mevrouw Pardijs praat met haar tuinkabouter
O heimelijk, want alles heeft zijn grens,
Haar eenzaamheid gaat niemand aan, geen mens
God alleen weet van haar verdriet om Wouter
En hoe zij ’t grote bed opmaakt voor twee,
Zijn kussen zorgzaam schudt, iedere morgen
In het gareel van de vertrouwde zorgen,
Altijd nog toegewijd en onveranderlijk gedwee.
Hoe zij de tafel dekt, geresigneerd en stil
Vooral niet dieper denken wil
Dan dat hij weer zo laat komt van de zaak.
Allang vervaagd is ’t aardse beeld van Wouter,
Zijn buitenhuwelijkse dartelheid van malle oude heer,
Zijn uitvluchten, zijn machteloos verweer ;
Het vredigst leeft men met een nette tuinkabouter.
- 64709
Esnes-en-Argonne
Top 1000Esnes-en- Argonne
Hier slepen twee oorlogen zich nog
Op roestige voeten
Door grazige heuvels en dalen
Het woud heeft zich hersteld
Soms huilt er in maanlichte nachten
De wolf
Avonden wanneer de zon
Wegglijdt achter
Golvende heuvelruggen
In een decor
Van vuur en goud
Laat een al te menselijke god
Der Gott der über Völker grollte
Cynisch zijn bloeddoorlopen oog
Weiden over glooiingen
Met eindeloze rijen krijtwitte kruizen
Wanneer geen mens meer kan getuigen
Zal met de mythe dit landschap blijven :
Een licht huiveren van bange donkerte
Over de heuvelruggen
Zelfs als de zon schijnt, de Maas
Als altijd spiegelende symfonie
Zijn koninklijke weg vindt
Door de geschonden landen.
- 74696
Februaristorm
1e rondeFebruaristorm
De rivier zag geel van woede,
met onbewaakte slobberlippen
slokte hij land links en rechts
met wilg en al
de twijgentoppen ontredderd
boven het kolken
klein, ontdaan meeuwengefladder
ijskoud rezen uit de zee
dreigend inktblauw wolkenmassa’s.
Mijn vader had zich verschanst
achter zijn depressie,
mijn moeder zei:
’t gaat wel voorbij,
laten we een partijtje
scrabbelen.
- 84698
Hemelse vrede
1e rondeHemelse vrede
Ik woon in een kleine oude stad
hier likken een paar belegen
revoluties hun wonden
de uitgeteerde koppen
onbeweeglijk in de
verbruikte vachten
loop je te dromen
met boven je kruin
in bruidstooi
de luister van een lente
onder je stap
het koppig arduin
de sokkel van het thuisfront
en dan de beiaard
een valhelm vol strooigoed
merk toch hoe sterk en
hop Marjanneke hop en
waar de blanke top der duinen
en op het plein
een enkele minderbroeder
vroom onwetend van
dat andere plein
die andere pleinen
die anderen
- 94701
Hugo van der Goes
1e rondeHugo van der Goes *
Toen hij stierf
- één en veertig is hij geworden -
had hij alles gehad,
zoals de stad
voor hem lag ontmaskerd
in elke steeg een Apocalyps
Wat er was
wat er na hem kwam
lees je vijf eeuwen later op
het misvormde
het krokodillengezicht
op het wintergezicht
op engel -, profeten - ,
herdersgezichten
driekoningen -
moeder – en – kindgezichten,
zie je de droom
aan de oever van de waanzin,
zijn angst waarvoor
geen erbarmen meer was
dan de dood.
*Hugo van der Goes, Vlaams primitief schilder,1440-1482
- 104705
Keuze
1e rondeKeuze
Er zijn heel wat mensen
die in dozen wonen
bang soms voor een dolk in de rug
onder de koepels
de klinkbouten echo’s
kopstation-treinen
langs de muren rondom
horden honden
kan elke schaduw
de laatste zijn en wat dan
maar ze hebben gekozen
een mens kiest voor de maan
voor overgordijnen
kiest gouden bergen
maar wees blij
als je ribbeltjeskarton treft
daar staat de warmte
pal als een man
een zorgzame broeder
doezel je op rozen
in de diaspora
- 114708
Klassenfoto
Top 100Klassenfoto
Mijn moeder had mij in die roze jurk gestoken,
die met dat kraak-wit kanten kraagje uit de was,
want ik moest op de foto met de hele klas,
ik moet naar zeep en tandpasta hebben geroken.
Die roze jurk kon mijn herinnering nog bewaren,
de rest is vreemd van ingehouden vijandschap,
de strenge juf, haar naam is weg – wat was ze knap –
en al die ogen, die hardnekkig blijven staren.
Dat lange kind met die verveelde mond ben ik,
met die onkinderlijke, verongelijkte blik,
die straffe motoriek, in rust nog manifest.
Geen mens weet van een kind, van ’t lijdelijk ervaren,
hoe angst en onbegrepen straffen niet verjaren:
ik blijf het boze vogeljong uit dat verstoorde nest.
- 124710
Muis
1e rondeMuis
Er is vannacht een kleine muis gestorven,
hij lag gevouwen in een oude lap,
die iemand gisteren achteloos
had laten liggen op de trap.
Hij lag in foetushouding, de voorpootjes
Gevouwen om het stille kopje
zoals een mens zijn hoofd omvat
en zucht mijn god weer die migraine.
Ging soms, voordat de dood hem overviel
nog in zijn kleine flakkerende ziel
zijn leven in een flits voorbij
een existentie, die niet veel meer
dan vreten was en paren.
Geen traan, geen retoriek, geen epitaaf,
geen openlijke of sluw verhulde hebzucht
bij deze kleine grauwe dood
zo vanzelfsprekend, niettemin
vertederend.
- 134711
Nomen est omen
1e rondeNomen est omen
Voor wie mij kennen is hij mijn gezicht,
mijn afkomst, mijn gebaar,
antwoord voor wie mij roept
mijn naam die ik ongevraagd
gekregen heb; een oeroud ceremonieel
heeft het bevestigd
ik ben mijn naam
in naam van vader, zoon en geest.
Hij is van sombere herkomst
van ’t land der onverzettelijke vaderen
die van de Saksenspiegel.
Wat als ik anders was genoemd,
Magnoliabloesem of gloed van
de rijzende zon
zou ik gekend zijn als een ander mens
lichthartiger en van vrijmoediger allure?
Vandaag heb ik me een andere naam gekozen
die van de zomervogel die zich in ’t verborgen
verlustigt in zijn eigen melodieuze zang
de wielewaal
Nu flitst hij langs de snelweg van de wereld
mijn nieuwe naam
één van miljarden
en ik word niet meer gekend.
- 144712
Poesje
1e rondePoesje
Heeft een feestje gehad vannacht
gaat dansend over de daken
draait om haar as als een tol
haar staart achterna
balanceert langs de goten
over de nokken blikkert de zon
het carillon zingt
zingt in de klinkklare ochtend
brich an du schönes Morgenlicht
rolt zich op als een donkerfluwelen cocon
droomt droomt
van miezemuis woelrat konijnenpoot
van karekiet tjiftjaf en sparrewar
droomt onbekommerd, de zwervende kat
is geen dakloze eerder
bohemien of blijmoedige christen
zeker van onderdak en erbarmen
kat zonder huis heeft negen huizen
negen bedden van dons
negen kussens van roze satijn
negen manden met maagdelijk wasgoed
negen vertederde vrouwen
negen schotels met zoete melk
en negen levens
maar eens op een dag
liep door de buurt een gerucht
het was van een jazzpianiste
die haar poesje steeds vaker miste
haar echtgenoot Willem
- 154720
Psalm 137
1e rondePsalm137
Zittend aan de rivier
Ben je een balling temeer
Waar het water stil
De zilveren wilgen weerspiegelt
Hangen de harpen teloor
Ting tingelt de bries
De vreemde wind door de snaren
Hoe kun je zingen
Als tot in haar merg
Je stad is vernietigd
Nu als een ziekte
De wraak
Aan je strottenhoofd vreet:
Verpletter hun kindertjes
Tegen de rotsen.
- 164721
Rechtszaak
1e rondeRechtszaak
Je zag nooit onzekerder mens
zoals hij de zaal binnenkwam
los van de knevelketting
- een korte klik -
viel hij in de stilte
van het afgrijzen op de tribune
een lam naar de slachtbank
een monster uit
een onheilig niemandsland.
Hij zit. Zijn voeten kinderlijk
Schuchter naast elkaar
In winkel-gaaf suède
Voor zich op het tafeltje
- een in de vlucht getroffen vogel -
Zijn handen, de blanke van
gedetineerde, de machteloze
de vreselijke werktuigen
van zijn ontspoorde passie.
Na twee dagen
heeft hij bekend:
hij heeft verkracht, gewurgd
- het werd opeens zo stil zegt hij -
Achter de ouwelijke groeven in zijn voorhoofd
herhaalt zich wat bedekt had moeten blijven,
het stille meisjeslichaam
heeft hij begraven in het bos
dichtbij de plek waar hij altijd
eekhoorntjes ving
om op te zetten.
Boven de hoofden op de tribune
weegt benauwend
het gruwelijke geheim
van Golgotha en Auschwitz.
- 174722
Souvenir du jardin à Etten
Top 1000Souvenir du jardin à Etten
In Arles dacht hij aan zijn vaders tuin,
ik heb de tuin van thuis geschilderd
schreef hij aan Wil, over de kleuren dit :
van de cipressen ’t smaragdgroen,
‘t vermiljoen van de geraniums,
Het feloranje zandpad en het wit,
de slingerrand van kleine bloemen.Links onder twee figuren, moeder en Wil
in zorgelijk gesprek – ze lijken vrouwen
uit een roman van Dickens – beschroomd en stil
allang langs ’t pad verloren in de tijd.
Zoek geen gelijkenis, schreef hij, het is
de werkelijkheid van toen, begoocheld,
’t is de bekoring van ’t gedroomde.
Te denken dat dit klein verlangen,
dit heimwee als naar een geliefd gelaat
nu onbeschaamd te kijk kan hangen
in ’t stenen hart van Leningrad.
Van Gogh, Arles,
november1888, Hermitage, Leningrad
- 184724
Tijd
1e rondeTijd
Hier waar ik nu zit
in de warme zon van september
vochten twee mammoetmannetjes eens
om een mammoetvrouwtje
hoorde je het slaan
van slagtand op slagtand
ivoor op ivoor hoorde je
het monotone geschal van
een oertrompet
wegsterven over de ijzige vlakte
draaiden millennia later de wijzers
van de klok van de wereld de winden
naar het zuidwesten het zuiden.
Toen bewoog iets in de starre leegte
werden de dingen doorzichtig in een nieuw licht
van luchten en aarde en water
wortelden weliger bomen en varens en grassen
stierven af, verbrokkelden laag over laag
o langzaam tijdloos langzaam
hier op dit ogenblik in de zon van september
verstel ik mijn plastic tuinstoel op lig stand
en reik naar mijn glas grenadine.
- 194725
Zomer 2014
1e rondeZomer 2014
Vandaag draag ik de jurk
van Yves Saint-Laurent
de ridderspoor en ik in hemelsblauw
een spoor van gouden weefsel
ligt over de tuinen
op veranda’s en balkons
dommelen denkers, dommelen dichters
wachtend op lucide inval
over het onberispelijke gazon loopt
de rode kater Felix
loopt met lome tijgertred
zij aan zij met
een laconieke merel
als dit geen Eden is
De zuidenwind waait warmte aan
en poldervreemde nevelstrepen
van fijnkorrelig stof
er legt zich een roestbruine film
over de dingen neer
in zonnebanen dansen
zandpartikeltjes uit de Sahara
De afgelopen lente hebben
oasen hun onschuld verloren
trokken er karavanen weg voorgoed
in stukgelezen sprookjesboeken
nu haat en wraak ten langen leste zich
ontketend hebben mensen zich
schuilhouden in hun kelders
steden vallen
krijgers stormlopen op schuldige paleizen
Ik in mijn jurk van Yves Saint-Laurent
ik denk met deze verre echo in mijn hoofd
Benghasi, Bani Walid, Tripoli :
God moet met een zeker cynisme
ons Saint-Laurent hebben geschonken
als extra-bonus.