Biografie van wim koene

Lichtbeelden

Er was een spreker uitgenodigd,

die tevergeefs aan een zaaltje

niet meer zo jonge filatelisten

probeerde uit te leggen

wat antropologie betekende.

De postzegelverzamelaars staarden hem vol onbegrip aan,

maar dit ontmoedigde de man niet, integendeel;

hij deelde zijn toehoorders  mee 

dat alle wereldgodsdiensten 

waren voortgekomen uit vadermoord

en toonde om dit te bewijzen lichtbeelden

van schaarsgeklede bosbewoners, 

die  in Nieuw-Caledonië zwaaiden

met uit hout gesneden penissen.

die dienst deden bij de voorouderverering

Op dit moment begon een dametje,

dat zelf geen zegels verzamelde,

maar voor de gezelligheid met haar man was meegegaan,

zenuwachtig te lachen.

"Ik maak dit regelmatig mee", zei de spreker hoofdschuddend

"men lacht om mensen die andere tradities hebben dan wij"

Toen hij verder wilde gaan, viel het licht uit...

maria kaakjes

hoewel ik theedrinken beschouw

als opperste verveling

zou ik graag nog eens

tegenover je zitten

willen zien

hoe je de theemuts open maakt,

die als een broedende kip

op tafel staat;

in de theepot

drijven zwarte theeblaadjes

er zit een barstje in de schenktuit

je laat me

een greep doen

in een trommeltje

vol zuinige kaakjes;

pakt je breiwerkje

kijkt me aan

met bezorgde ogen:

hoe ging het op school?

nog eenmaal

ernstig knikkend,

liefdevol

vult zij een oude jampot met water;

giet het vol zorg uit

over een schamel plantje

dat dapper 

de nachtvorst heeft doorstaan.

op de grafsteen

is het portret van een jongeman geschroefd,

die op een motor zit

en ons lachend aankijkt.

geboren op 14 juni 1984, lees ik;

als hij was blijven leven

zou hij nu 31 jaar jong zijn.

"er zijn momenten, waarop ik

in god zou willen geloven", 

zegt ze bedroefd

"wanneer ik hem nog eenmaal zou mogen zien,

zou ik bereid zijn in god te geloven".

boven ons hoofd drijven donkere wolken;

het begint te regenen.

drink een biertje

en lul niet over

echtscheidingen, alimentaties,

kinderen, waarmee je geen contact hebt

en zeker niet over de toekomst

drink een biertje

met ouwe vrienden,

of wat daarvoor doorgaat,

die ook op de blaren zitten;

niet meer wachten op betere tijden

drink een biertje

zolang je het nog kunt betalen

en klets niet over levenservaring

nu je zo vals klinkt

als een ontstemd orgeltje

zie in dat de aarde de beste plaats is,

die er bestaat

voor 'n vent zonder krediet,

die alles opnieuw verkeerd zou doen

drink een biertje

Hoe kan iemand,

die sterk was en verstandig

zo maar doodgaan,

vroeg ik mij af

al leek het tijdens zijn begrafenis

alsof iedereen probeerde

hem zo snel mogelijk te vergeten

Hij vond jou onbetrouwbaar,

zegt een kale, dikke man,

die hem beter gekend heeft,

misschien zelfs een vriend van hem was,

nou ja, onbetrouwbaar

eerder onberekenbaar

vond hij je;

daar hield hij niet van.

Zucht, alsof het verdriet doet

een minder prettige boodschap

te moeten overbrengen;

wuift naar een vrouw

met geblondeerde haren

in een te nauwe jurk,

een plak cake in haar hand.

Ik breng het glas wijn

naar mijn mond

bitter...

Een dag

zoals elke andere.

Je komt thuis,

je vrouw kijkt je aan,

een rimpel boven haar ogen.

Ga zitten, zegt ze

En je weet:

er is iets onherstelbaars gebeurd.

Boven haar hoofd,

zie je door het vensterraam

in de tuin van de buren

de kruin van een berkenboom;

het waait een beetje.

Everything as usual,

denk je vertwijfeld.

Ze kijkt ernstig,

kucht...

Laat me nog even onwetend,

smeek je geluidloos,

laat me alsjeblieft nog even,

nog even denken dat alles...

maar het is te laat.

Op het veld van eer

zaten de oude mannen

met stroeve uit hout gesneden koppen,

die op plankjes geprikte lijsten raadpleegden.

"Dit is je laatste kan om de waarheid te spreken",

riepen ze hoofdschuddend;

medailles van verdienste rinkelden.

"Wat is waarheid in tijden als deze",

probeerde ik te zeggen,

maar zij luisterden niet,

waren doof

of mijn stem stokte.

Het begon te sneeuwen;

grote witte vlokken,

die de strenge mannen

en hun medailles bedekten,

de harde lijnen

onzichtbaar maakten.

Alsof de natuur zich verzoende

met mijn laatste kans,

het veld van eer,

de oude mannen,

hun naar mottenballen ruikende pakken,

de op houten plankjes geprikte lijsten

met alles.

heimwee             sprookjes             liedjes            liefde    

de tondeldoos

soldaat
flink stappend
op weg

naar de stad,
waar zijn moeder hem sprookjes vertelde
liedjes leerde over liefde en heimwee

bij een grote boom langs de weg
stond een vrouw:

ik wist dat je zou komen, daarom wacht ik op je,
                                                                  met een stem, die naar sneeuwklokjes rook

de soldaat dacht na;

            een vriendin uit mijn jeugd ?

                                                           een hoer?

                                                                                   of een heks?
wist het niet
en liep door

dat was jammer,
want een verkeerde keus bestaat niet

moeder               vriendin              hoer             heks

Humor

ik herinner mij,
dat hij vroeger,
lang geleden
in een zaaltje
een toespraak hield
iedereen lachte
ik weet niet meer
wat hij gezegd heeft
het moet leuk geweest zijn

“hij had humor”,
de man naast mij
schuifelt traag
door het grint
op de begraafplaats

ik denk over hem na
toen iedereen lachte
op die dag
lang geleden
in dat zaaltje,
waar hij een toespraak hield,
al weet ik niet meer
waarover het ging,
het moet leuk geweest zijn

I had to do it…

Oude mannen
met rinkelende medailles
bezetten strompelend
het centrum van de stad.

Zij stierven geen  heldendood
en kregen als toegift
een leven vol tegenslagen,
verval  en…
feestelijke herdenkingsbijeenkomsten
in de regen.

Schoolkinderen leggen bloemen
op de graven van hun
minder gelukkige strijdmakkers
die keurig in het gelid
begraven zijn,
alsof de dood hen nogmaals
in de houding heeft gezet.

Een dikke meneer
met een sjerp
spreekt over opoffering
en onze vrijheid;
er rinkelt een mobieltje…

Take care of yourself, dad,
zegt de niet meer zo jonge dochter
tegen haar vader,
die tijdens de Slag om Arnhem,
de miskleunen
van zijn meerderen  overleefde.

Terwijl zij koffie haalt,
blijft hij ineengezakt achter.
I had to do it,
mompelt hij
voor de honderdste keer.

 Kraaienland

jonge vrouw, vreemdelinge,
niet vreemd, nee anders,
alles is anders
geur, kleding, bewegen

een kind nog
door smokkelaars
hierheen gebracht
met een schamel tasje
op de vlucht voor geweld
een taal sprekend,
die ik niet begrijp
vertellen haar ogen: 

                                     onderdrukking, verlies, eenzaamheid

staat ze :

  een sierlijke, kwetsbare vogel

               in een veld vol
                over gastvrijheid krassende kraaien,
                met slordige nesten

vraagt zich af wat ze in kraaienland doet

mene tekens 

tot mussen uitvergrote, ouwe mannen
gebukt onder het gewicht van prijzen,
lauwerkransen,
karrenvrachten flauwekul

zijn al vergeten
hoe zij in hun jonge jaren
zich vertilden aan thema’s,
die hun draagkracht overtroffen

de jury steekt de loftrompet
verwart in zijn rapporten
papieren vleugels met verbeeldingskracht,
politieke voorkeur met gerechtigheid;
opgesmukte mooipraterij
als garantie voor vergetelheid

worden ze de mussenhemel in geprezen
terwijl een nieuwe druk
van het verzameld werk wordt voorbereid

tenslotte, suf geluld na zoveel huldeblijken
staren ze thuis met holle ogen
in de uitgebluste haard

menen ze tekens te ontwaren…

mensenwoorden

vogels des doods,
herrieschoppers,
verspreiders van ziekten,
ongeluksbrengers,
kerkhofbewoners,
heksenhulpjes,
brutale rovers,
afvaleters

                                                dat zijn mensenwoorden

                                                zag ik kraaien,
                                                met gespreide vleugels,
                                                verrukt opstijgen,
                                                elkaar omhelzen,
                                                vol overgave 
                                                boven een weiland dansen
                                                zo vrolijk in de lente;
                                                voor een leven in liefde
                                                toegewijd aan elkaar

                                                 . . . ook dat zijn mensenwoorden

metamorfosen

alleen dromen helpen nog  
tijdelijk ontsnappen
aan de pijn 

            nog  even rond te dwalen
           in dit wankel universum
           vol herinneringen, geuren, klanken

           hoor ik kinderen lachen,
           een wandeling in de lente,
           het uitzicht in de bergen,
           de zonsopgang en de zee,
           opspattend water,
           scholen vogels, zwermen vissen,
           of andersom

             wordt alles overstemd
             door krijsende walkuren,
             die mij niet toestaan
             te vluchten in vergetelheid,
             maar dwingen
             nog eenmaal terug te keren
             naar wat ik dichtbij,
             maar nu al onbereikbaar,
             mijn leven noem

bezorgde gezichten rondom mijn bed

Misschien…

misschien was de vrouw die haar kind
niet alleen de gaskamer liet binnengaan
wel flinker dat de soldaat van oranje,
die zijn sportwagen moest achterlaten
toen hij naar Engeland vluchtte
en daarna tijdens een audiëntie
met de oude koningin besprak
hoe het verder met ons landje moest
wanneer de Duitsers verslagen zouden zijn

misschien was de instelling van
drie boerenjongens uit Meidrecht
die een groep onderduikers hielpen
en dat met de dood moesten bekopen
wel zuiverder dan die van de prins
en zijn vrienden,
die zich in Londen voorbereidden
op het verdelen van baantjes
in het vaderland na de bevrijding

misschien staan onze geschiedenisboekjes
wel vol verhaaltjes over vaderlandsliefde en dapperheid
die niet waar zijn of er weinig toe doen

zou het de majesteit minder moeten behagen
eervolle onderscheidingen uit te delen aan lieden
die bij het verdelen van prijzen op de eerste rij staan
en is een gewone vrouw,
die een leven lang hard gewerkt heeft
zonder dat iemand daar aandacht aan schonk
wel meer waard dan het hele zootje.

suikerzakken

soms na een zomerse dag 
sloop ik ’s nachts mijn bed uit,
ging op mijn rug liggen
in het gras van de tuin
achter ons huis;
iedereen sliep.

boven mijn hoofd
fonkelden sterren,
ik zag hoe ze in groepen
aan de hemel stonden,

tekende ze op het grauwe papier
van lege suikerzakken,
dat mijn moeder voor mij bewaarde,
gaf ze namen als:
slang, steelpan, meeuw en driehoek.

er waren nachten
waarop de hemel zo helder was
dat ik lichtjes zag,
die nog verder van me af stonden
dan de sterren op mijn suikerzakken.

door naar dat verre licht te turen,
hoopte ik iets te begrijpen
van mijzelf en de dingen om mij heen.

op een nacht,
drong het gesnurk van mijn vader
via de openstaande ramen
van de slaapkamer 
tot de tuin door

           bracht mij terug in een wereld,
           waarin slechte rapportcijfers,
           gasmunten en de luizenkam
           belangrijk waren.

mijn warme bed voelde weldadig aan...

verwantschap

het morgenlicht betast
met zilveren vingers
het bevroren land
rond het chatyrmeer*;
geelbruine paarden grazen

          tot de inktzwarte vleugelslag
          van een oude vogel
          de kristallen hemel openscheurt

de paarden vluchten
met roffelende hoeven
over het ijs

een veulen aarzelt,                           voel ik verwantschap
kijkt mij aan met violette ogen       met dit jonge dier,
argeloos, herkenbaar                      dat net als ik                                                                                                   

                                                             in deze wereld vol betovering
                                                             een ravenboodschap niet begrijpt                                                         

nu roept de moeder,
het veulen heft het hoofd,
schaatst bij mij weg
met wankele benen

de hemel is zo dichtbij… 

                                                                                                                                               *Het Hemelse Meer in Kirgizië