1^e prijs

Ruth Lasters 

(ingediend onder pseudoniem: Paul Bellemans) 

foto: Simon Bequoye

Een gedicht zo kwetsbaar als een abrikoos. De laatste zin is de mooiste die we sinds lang in een gedicht lazen. Alleen al daarom verdient deze dichter de eerste prijs voor een gedicht zo fris en speels dat het kippenvel geeft. Het bevat zoveel prachtige beelden, zoveel om op te kauwen. Met behulp van gelatineblaadjes kadert het haarscherp wat er niet van kwam: oude dromen, een dochter, vergeten abrikozen. Hoe vaker je het leest, hoe meer er is wat niet te stollen valt in één betekenis. Het gaat over kleine dingen (iets met abrikozen maken) én grote dingen (leven) en de dichter weet die zo haarfijn in elkaar te sluiten. Wie doorncicades weer ten gehore brengt en de poëzie ziet van hortend heimwee en sudoku als een aandoening, weet de taal te vangen. ‘Alles kan niet meer’, maar in dit gedicht toch wel, zij het niet per se met opzet. Wie is toch dochter Frederike? Onbedroefd én vreugdeloos, mysterieus en speels met zacht abrikooskleurig licht omgeven trekt dit gedicht je innerlijke koelkast open. Deze dichter is het zelf: een ballenraper, een weergaloze vanger van het onbedoelde.

Abrikozen

2^e prijs

Lieke Gorter

Foto: Maarten Boswijk
 

Deze titel in hoofdletters kan een nogal beladen woord zijn: ‘HUIS’. Hoevelen zijn niet zonder, of leven in geïmproviseerde huizen, in tenten of misschien wel dozen. Maar anno 2022 denk je als lezer ook aan huisjesmelkers, woningnood, of een huis dat niet als een thuis wordt ervaren door zoiets als huiselijk geweld. De associaties bij dit woord zijn er vele en daarmee is het nogal gewaagd om met juist dit woord een gedicht te beginnen. Maar dan volgt zo’n doeltreffende uitwerking. De eerste strofe neemt je al meteen mee: ‘Een voor een kwamen we uit de grond gekropen, stapelden/ gedachten tot een huis en namen plaats/ aan de gedekte tafel.’ Dit gedicht geeft een prachtig en subtiel ontwikkeld beeld van een huis als een veilige en tegelijkertijd onveilige plek, een gedekte tafel waaraan het ooit goed toeven was. De kamers ‘die ooit roken naar vanille en pijptabak’ kunnen letterlijke, bestaande kamers uit het verleden van de dichter zijn. Maar je kunt ze tegelijkertijd ook lezen als metaforen voor een wereld die nog betrekkelijk veilig was. Zo wordt er steeds op twee niveaus geredeneerd: het kleine, persoonlijke leven en de niet te omvatten buitenwereld vol dreigingen vormen elkaars spiegel. Sterke formuleringen stuwen het gedicht voort, zoals: ‘De muren hingen vol mensen/ met zonnekleppen en smeltend ijs rond hun gedrapeerde/ monden’. Dit kunnen net zo goed apocalyptische beelden, als een reeks zomerfoto’s zijn. De rijkdom aan associaties die de woorden ‘huis’ en ‘tafel’ oproepen: van een wereld, een opwarmende aarde, tot een familie in haar nadagen is weergaloos. Deze maken het gedicht van het begin tot het eind enerverend en getuigend van vakmanschap. Uit dit gedicht klinkt een grote empathie voor ons, menselijke soort: ‘ook achter losse plinten kan je schuilen’. Een prachtig slotakkoord.

HUIS

Een voor een kwamen we uit de grond gekropen, stapelden
gedachten tot een huis en namen plaats
 
aan de gedekte tafel die zo lang, zo breed en nog verder
kon worden uitgeschoven. De muren hingen vol mensen
 
met zonnekleppen en smeltend ijs rond hun gedrapeerde
monden, lachten, glommen onszelf toe
 
als gekuiste badkamertegels. Iedereen was welkom
dacht ik toen. Ik telde de gezichten, bestudeerde de gebaren
 
vier gelijkende en een schim. Zag toen pas het gemis
onder onze nagels en de dreiging van een te grote tafel
 
of iemand stiekem zijn vingers had gekruist toen we
beloofden hier te blijven. De waarde van het huis sijpelde

weg in hiaten, verliet de kamers die ooit roken naar vanille
en pijptabak. En wij zoekend met onze vingers in de kieren
 
of daar nog wat groeide voor herinnering, ook een stofnest
is een nest, ook achter losse plinten kan je schuilen.

3^e prijs

August Tholen

Foto: Sanne Peper

Eindelijk aandacht voor niets! Hoewel er inderdaad niets gebeurt, gebeurt er wel iets wanneer je dit gedicht leest. Een knappe vertelling met onvergetelijke details die spot met onze sensatiegeilheid. ‘Ik weet nog precies waar ik was’, een clichématige openingszin die ijzersterk blijkt. Een zin die we allemaal in de mond nemen om vervolgens het leven een soort tweedehands invulling te geven. Er volgt een opsomming van niet-gebeurde rampen, of niet-uitgekomen dreigingen en deze opsomming is precies lang genoeg om de spanning vast te houden. Ineens worden we geconfronteerd met een schijnbaar futiel feit: ‘Ik droeg die grijze broek (of was het/ die geruite?)’ waardoor het verhaal een persoonlijk accent krijgt: de ‘ik’ van de openingszin wordt nu een reëel persoon. We leven mee alsof wij die ‘ik’ zijn. En dan komt de moeder van de ‘ik’ in beeld, ‘Heb je het ook gezien’, vraagt ze. De lezer is weer terug bij de figuur met de grijze- of geruite- broek op de bank. Die perspectiefwisselingen werken goed in combinatie met een heerlijk ritme. Het niets in dit gedicht overstijgt het dagelijkse. Het menselijk tekortschieten samen met een absurditeit draait elke verwachting om. Alles culminerend in die laatste strofe.    

De dag dat er niets gebeurde

Ik weet nog precies waar ik was,
die dag dat er niets gebeurde.
De dag toen er niets doorbrak, uitbrak,
ontstak of buiten zijn oevers trad.
Niets dat scheurde, spleet, vrijkwam,
losschoot of zich in iets anders boorde.

Er was de brief die niet arriveerde,
de intentie die niet werd uitgesproken,
de angst die niemand bekroop,

de schreeuw die nooit de keel verliet,
de razende windhoos die alles op zijn
pad ongemoeid liet, het scheepswrak
in de Zuidzee dat onontdekt bleef, het
hoofd dat op de hals bleef, de soldaat
die van een koude oorlog thuiskwam,
de brand die het bos tot aan de grond
toe spaarde.

Ik droeg die grijze broek (of was het
die geruite?) en zat de hele dag aan de
buis gekluisterd waar steeds hetzelfde
fragment herhaald werd van de minister
president die op klaarlichte dag en voor
het oog van de camera's zei dat hij zich
niet kon herinneren iets over iets gezegd
te hebben.

Daarna kwam er een historicus die
sprak van 'een historische dag als alle
andere' en een orkest dat een met
kussens gedempte symfonie speelde.

Niet veel later belde mijn moeder.
Heb je het ook gezien, vroeg ze.

Ik kon naar waarheid antwoorden
dat mij niets, maar dan ook
helemaal niets was ontgaan.